Roman Tubaja (1944-2021)

Urodził się 16 lutego 1944 r. w Warlubiu w woj. kujawsko-pomorskim. Do szkoły podstawowej i liceum ogólnokształcącego uczęszczał w Bydgoszczy. W 1961 r. rozpoczął studia w zakresie etnografii na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W 1966 r. uzyskał stopień magistra w oparciu o pracę: Wkład muzeów Polski południowej w poznanie i popularyzację kultury pasterskiej Gorców i Podhala, napisaną pod kierunkiem prof. Mieczysława Gładysza.

2 stycznia 1967 r. rozpoczął pracę w Muzeum Etnograficznym w Toruniu na stanowisku asystenta, przechodząc następnie wszystkie szczeble awansu aż do starszego kustosza włącznie. W 1970 r. został kierownikiem Działu Budownictwa Ludowego, następnie w 1978 r. wicedyrektorem ds. naukowych w Muzeum, a od 1 kwietnia 1980 r. dyrektorem tej placówki. Stanowisko to pełnił nieprzerwanie blisko 30 lat, kiedy to po 42 latach pracy zawodowej w 2009 r. przeszedł na emeryturę.

Od początku swojej kariery zawodowej, będąc jeszcze pracownikiem Działu Budownictwa w latach 1967-1969, uczestniczył wraz z Janem Rompskim i Zdzisławem Zgierunem w pracach realizacyjnych powstającego Parku Etnograficznego w Toruniu, a od 1970 r. do ich zakończenia w 1974 r., tymi pracami kierował.

W 1972 r. otworzył przewód doktorski na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, przygotowując pracę pt. Budownictwo podcieniowe na Pomorzu Gdańskim. Liczne obowiązki służbowe jednak nie pozwoliły na pełne przygotowanie dysertacji i jej obronę.

W latach 1989-1996 będąc już dyrektorem Muzeum opracował koncepcję rozbudowy toruńskiego Parku i doprowadził do jej realizacji. Ekspozycja została uzupełniona kolejnymi obiektami dużej architektury. Z Jego też inicjatywy podjęto rozbudowę Park Etnograficzny w Kaszczorku, realizowaną w latach 1990-1995.

Wyjątkową wagę przywiązywał Roman Tubaja do procedur kolekcjonerskich. W okresie jego dyrektorowania, toruńskim placówka powiększyła swoje zbiory z 23 000 do 57 000. Rozbudowano również magazyny zbiorów, pracownie naukowe, a także sale wystawowe. To dzięki Jego zabiegom udało się pozyskać dwa spichlerze przy ul. Rabiańskiej z przeznaczeniem na magazyny demonstracyjne ogromnej kolekcji sztuki i folkloru wraz z całym zapleczem pracowni naukowych. W latach 1985-1987 doprowadził do wybudowania przymuzealnego amfiteatru. Ponadto Muzeum zintensyfikowało działalność naukowo-badawczą i naukowo-oświatową.

W 1999 r. z inicjatywy Romana Tubaji, podczas uroczystości jubileuszowych 40. lecia działalności toruńskiego Muzeum Etnograficznego, nadano mu patrona – Marię Znamierowską-Prüfferową. Znakomicie też koordynował i nadzorował dwa, duże projekty Wielokulturowość-tolerancja-integracja-modernizacja Muzeum Etnograficznego w Toruniu oraz Edukacja, rekreacja, animacja – modernizacja Parku Etnograficznego w Kaszczorku. Pomimo szeregu obowiązków administracyjnych Roman Tubaja organizował wiele stacjonarnych badań etnograficznych, ukierunkowanych głównie na problematykę budownictwa ludowego terenów: Pomorza Wschodniego, Kaszub, Borów Tucholskich, Kociewia, ziemi chełmińskiej, Kujaw i Pałuk oraz Doliny Dolnej Wisły.
Był też autorem koncepcji budowy dużego skansenu wojewódzkiego planowanego w Myślęcinku pod Bydgoszczą, skansenu w Mogilnie oraz współautorem (z Janem Święchem) koncepcji Kujawsko-Dobrzyńskiego Parku Etnograficznego w Kłóbce.

Jego zaangażowanie w rozwój muzealnictwa etnograficznego widoczne było także poprzez udział w wielu branżowych stowarzyszeniach: Związku Muzeów Polskich i Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, w których czynnie działał jako wiceprezes i członek zarządu. Był też założycielem i współorganizatorem Stowarzyszenia Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce, będąc wieloletnim członkiem Zarządu (sekretarzem i skarbnikiem).

Swoją wiedzą i doświadczeniem chętnie dzielił się uczestnicząc w wielu Radach Naukowych muzeów etnograficznych, skansenowskich i regionalnych: Muzeum Wsi Kieleckiej w Kielcach, Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi, Muzeum Okręgowym w Toruniu, Muzeum w Grudziądzu, Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku, Muzeum-Kaszubskim Parku Etnograficznym we Wdzydzach Kiszewskich oraz w Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku.
Od początku swojej drogi zawodowej uczestniczył w różnych zespołach pracujących na rzecz ochrony zabytkowego budownictwa, był m.in.: członkiem Sekcji Skansenowskiej przy Komitecie Narodowym ICOM w Polsce, członkiem Komisji Doradczej Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Sztuki ds. muzealnictwa skansenowskiego w Polsce. Brał też udział w pracach zespołu realizującego program Ministerstwa Kultury i Sztuki pt. Ochrona i konserwacja zabytkowych obiektów drewnianych i w pracach Zespołu ds. Budownictwa Drewnianego powołanego przez Generalnego Konserwatora Zabytków.

Na publikacyjny dorobek naukowym Romana Tubaji składa blisko trzydzieści artykułów z zakresu budownictwa ludowego, muzealnictwa etnograficznego i skansenowskiego. Był również autorem wielu wystąpień konferencyjnych oraz autorem scenariuszy kilkunastu wystaw czasowych, prezentowanych w kraju i za granicą.

Jego osiągniecia zawodowe zostały docenione poprzez szereg nadanych odznaczeń. Za swoje zaangażowanie i wkład w rozwój muzealnictwa w Polsce odznaczony został m.in.: Srebrną odznaką „Zasłużony Działacz Związków Zawodowych Pracowników Kultury i Sztuki, Złotą Odznaką „Za Opiekę nad Zabytkami”, odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”, nagrodą III stopnia Wiceministra Kultury i Sztuki „Za osiągnięcia w Dziedzinie Prac Naukowych, Projektowych i Popularyzatorskich z Dziedziny Ochrony Zabytków i Muzealnictwa, Dyplomem Honorowym Ministerstwa Kultury i Sztuki „Za Osiągnięcia w Upowszechnianiu Kultury”, Medalem im. Izydora Gulgowskiego, Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Roman Tubaja zmarł 17 kwietnia 2021 r. Został pochowany na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu.

opracowała Ewa Tyczyńska

źródło: Biuletyn SMWPP, t.16, 2016-2020.