Pierwszy Kongres Muzealników Polskich

Idea i wola zorganizowania Kongresu została ogłoszona podczas 15-lecia Stowarzyszenia Muzealników Polskich. List intencyjny podpisano 30 lipca 2014 r. w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Sygnatariuszami, obok Pani Minister, było pięć instytucji i stowarzyszeń: Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Polski Komitet Narodowy ICOM, Stowarzyszenie Muzeów na Wolnym Powietrzu, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz Narodowe Centrum Kultury.

Kongres został objęty honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego.

Gośćmi specjalnymi byli: profesor Hans-Martin Hinz, przewodniczący Międzynarodowej Rady Muzeów (ICOM) oraz dr Jan Carstensen, przewodniczący Związku Europejskich Muzeów na Wolnym Powietrzu (AEOM).

Zwołanie Kongresu uznaje się za wyraz dojrzałości środowiska muzealniczego w Polsce i jego gotowości do podjęcia wyzwań stawianych muzeom przez współczesną rzeczywistość. Kongres zrodził się z potrzeby dialogu ze społeczeństwem oraz decydentami na temat roli i znaczenia muzeów w dzisiejszym świecie oraz z intencją – sygnalizując w wielkim skrócie i uproszczeniu – spowodowania zmian systemowych, które uporządkowałyby funkcjonowanie polskiego muzealnictwa, uwolniły je od groźby upolitycznienia, strywializowania a także pauperyzacji, odpowiedziały na widoczne w statystykach i rosnące społeczne zapotrzebowanie. Szczególne aspekty określono następująco:

1. zdiagnozowanie sytuacji polskiego muzealnictwa i jego ustroju,
2. wskazanie czynników, które utrudniają lub uniemożliwiają skuteczne wykonywanie przez muzea społecznego posłannictwa,
3. podkreślenie roli muzeów w budowaniu nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego,
4. zaproponowanie w formie uchwał rekomendacji legislacyjnych i programowych, inicjujących niezbędne zmiany,
5. zamanifestowanie, iż muzealnicy rozumieją współczesność i poszukują nowoczesnych zastosowań w swojej działalności.

Dziś I Kongres Muzealników Polskich jest już za nami – odbywał się w Łodzi w dniach 23–25 kwietnia, zakończył się w minioną sobotę ok. godziny 17. Co po nim? Oby nie przeszedł do historii tylko ze względu na bezprecedensowość, wymiar i rozmach, oby wydarzenie to, w którym uczestniczyło 1200 osób, nie tylko sformułowało i ogłosiło postulaty, ale i miało moc uruchomienia działań sprawczych.

Kongres mówił jednym głosem, dowodzącym zwartości środowiska i żywotności podejmowanej problematyki, a widoczne różnice, jasno stawiane kwestie dotyczące szczegółów, potwierdzały istnienie koniecznej refleksyjności. Osiem uchwał przygotowanych przez Komitet Programowy Kongresu przyjęto większością (średnio licząc) na poziomie ponad osiemdziesięciu procent głosów. Uchwały są głównym osiągnięciem zgromadzenia, a dotyczą:

1. istoty muzeum, muzealiów, zawodu muzealnika i organizatorów muzeów,
2. zasad bezpieczeństwa ekonomicznego muzeów,
3. zasad awansu zawodowego i naukowego oraz uposażenia muzealników,
4. potrzeby przyjęcia spójnej polityki gromadzenia i ochrony zbiorów,
5. potrzeby wsparcia przez instytucje państwowe procesu cyfryzacji zbiorów polskich muzeów i społecznego udostępnienia rezultatów cyfryzacji,
6. potrzeby wypracowania zasad wspierania zadań muzeów przez działające w ich otoczeniu organizacje społeczne i osoby prywatne,
7. zbiorów muzealnych utraconych i przemieszczonych w granicach współczesnej Polski,
8. zbiorów muzealnych powstałych w całości lub w części po 1944 roku w rezultacie przeprowadzenia reformy rolnej i nacjonalizacji nieruchomości ziemskich.

Z satysfakcją wypada też podkreślić, że w toku dyskusji panelowych czy końcowej debaty plenarnej potwierdzenie znalazło, iż środowisko mocno trwa przy kodeksie etyki muzealnej, niezagrożone są wartości takie jak rzetelność badawcza czy pietyzm w postępowaniu z muzealiami, że niezależnie od rodzaju i sposobu realizowania misji – muzeum to wciąż najpierw i do końca – muzealia, wiedza o nich i troska o nie.

Pierwszym materialnym efektem Kongresu będzie wydawnictwo, zbierające wszystkie wystąpienia i głosy w dyskusji. Uczestnicy Kongresu zaakceptowali także propozycję opracowania raportu o stanie polskiego muzealnictwa. Raport będzie punktem wyjścia do dalszej pracy nad poprawą działalności muzeów w Polsce.

W kongresie uczestniczyli w wielkiej liczbie członkowie naszego Stowarzyszenia. Wielu brało czynny udział w przygotowaniu Kongresu. W Komitecie Programowym Stowarzyszenie reprezentowali Jarosław Gałęza, Teresa Lasowa i Zbigniew Skuza; w Zespole Uchwał Zbigniew Skuza. W trakcie obrad Kongresu swoje wystąpienie „Muzealium – między kryzysem a potrzebą autentyzmu. Odkrywanie kontekstu” w sesji referatów programowych wygłosił Jan Święch. W dwugłosie wprowadzającym do obrad drugiego dnia „Muzea a zarządzanie dziedzictwem” wziął udział Dr Jan Carstensen, Przewodniczący Związku Europejskich Muzeów na Wolnym Powietrzu. Do dyskusji panelowych zostali zaproszeni:

1. w panelu: „W pogoni za nowoczesnością: twórcza adaptacja czy bierna imitacja? Próba oceny przemian polskich muzeów na przestrzeni ostatnich dwóch dekad”, którego kuratorem był Jarosław Gałęza, Dyrektor Muzeum Wsi Opolskiej, Prezes Stowarzyszenia Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce – Dawid Gonciarz, Kierownik Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie – Oddziału Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku,
2. w panelu: „Mapa nowych inwestycji muzealnych. Czego możemy się nauczyć o polskim muzealnictwie dzięki dotychczasowym inwestycjom infrastrukturalnym?” – Jerzy Ginalski, Dyrektor Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku,
3. w panelu: „Muzea wobec różnych potrzeb zróżnicowanej publiczności. Działania edukacyjne muzeów” – Teresa Lasowa, Wiceprezes Stowarzyszenia Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce,
4. w panelu: „Muzeum jako partner w działaniu. Pytanie o efektywny model współpracy muzeum z otoczeniem instytucjonalnym, społecznym i biznesowym” – Jan Maćkowiak, Dyrektor Muzeum Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie,
5. w panelu: „Narzędzia dla muzeów jutra. Jakiego typu rozwiązania instytucjonalne i prawne będą kluczowe ze względu na wyzwania, przed którymi stoi polskie muzealnictwo?” –  Andrzej M. Wyrwa, Dyrektor Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy,
6. w panelu: „Muzea jako lokomotywy rozwoju regionalnego” – Janusz Karpiński, dyrektor Muzeum Wsi Kieleckiej w Kielcach

W trakcie Kongresu Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego odznaczyła naszego kolegę Jarosława Gałęzę Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Gratulujemy!

W imieniu całego Stowarzyszenia składamy serdeczne podziękowania wszystkim organizatorom. W szczególności koledze Michałowi Niezabitowskiemu Prezesowi Stowarzyszenia Muzealników Polskich. To dzięki Jego pracy i determinacji Kongres mógł się odbyć. Dziękujemy! 

Więcej wiadomości: http://www.kongresmuzealnikow.pl/